1. Đờm là gì và tại sao phổi sản xuất đờm?

Đờm là dịch nhầy được tiết ra từ niêm mạc đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản, tiểu phế quản). Thành phần chính gồm nước, mucin (glycoprotein), tế bào viêm và vi sinh vật.

Cơ thể sản xuất đờm với chức năng bảo vệ tự nhiên: giữ lại bụi, khói thuốc, vi khuẩn, virus; sau đó nhờ hệ thống lông chuyển và phản xạ ho để tống ra ngoài. Tuy nhiên, khi tuyến nhầy hoạt động quá mức hoặc lông chuyển bị tổn thương, dịch nhầy trở nên đặc quánh, khó di chuyển, dẫn đến tình trạng ứ đọng đờm.

Điều này làm đường thở bị bít tắc, gây ho đờm, khò khè, khó thở – một vấn đề thường gặp ở người hút thuốc lá, người làm việc trong môi trường bụi bẩn, hoặc bệnh nhân viêm phế quản mạn, COPD.

2. Vai trò của chế độ ăn uống trong việc giảm đờm

Chế độ ăn uống không thể thay thế hoàn toàn thuốc điều trị, nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến phản ứng viêm và tiết nhầy của phổi. Các nhóm dinh dưỡng phù hợp sẽ:

- Giảm viêm: thực phẩm giàu chất chống oxy hóa có thể hạn chế tổn thương niêm mạc hô hấp.

- Làm loãng dịch nhầy: cung cấp đủ nước và điện giải giúp dịch phế quản ít đặc quánh.

- Tăng cường miễn dịch: vitamin và khoáng chất hỗ trợ cơ thể chống lại vi khuẩn, virus.

- Giảm kích thích tiết đờm: tránh thực phẩm sinh nhiều chất nhầy hoặc gây co thắt phế quản.

3. Những thực phẩm nên ưu tiên

3.1. Rau xanh và trái cây giàu vitamin C, A, E

- Cam, chanh, bưởi, dâu tây, kiwi: giàu vitamin C, giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm trùng hô hấp.

- Cà rốt, bí đỏ, cải bó xôi: giàu beta-carotene (tiền vitamin A), hỗ trợ phục hồi niêm mạc phổi.

- Hạt hạnh nhân, hạt hướng dương: chứa vitamin E chống oxy hóa, giảm viêm đường thở.

3.2. Thực phẩm giàu omega-3

Cá hồi, cá thu, cá mòi, hạt chia, hạt lanh: omega-3 giúp ức chế các chất trung gian gây viêm, cải thiện chức năng hô hấp ở bệnh nhân viêm phế quản mạn hoặc hen.

3.3. Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan

Yến mạch, táo, lê, khoai lang: giúp kiểm soát đường huyết, giảm phản ứng viêm toàn thân, có lợi cho phổi.

3.4. Gia vị có tác dụng kháng viêm, long đờm tự nhiên

- Gừng: làm ấm phổi, hỗ trợ giảm viêm, giảm ho.

- Tỏi: giàu allicin, kháng khuẩn, kháng virus.

- Nghệ: chứa curcumin có tác dụng chống viêm mạnh.

3.5. Uống đủ nước và các loại trà thảo mộc

- Nước ấm: duy trì độ loãng của dịch nhầy.

- Trà gừng, trà cam thảo, trà hoa cúc: làm dịu niêm mạc, giảm kích thích ho.

4. Thực phẩm nên hạn chế

4.1. Đường tinh luyện và thực phẩm ngọt

Đường làm tăng phản ứng viêm, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển trong dịch nhầy, khiến tình trạng ho đờm kéo dài.

4.2. Thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên rán

Dễ gây trào ngược dạ dày – thực quản, làm nặng thêm triệu chứng ho và tiết nhầy.

4.3. Sữa và chế phẩm từ sữa

Một số người nhận thấy sữa làm dịch nhầy đặc hơn, dù bằng chứng khoa học còn tranh cãi. Tuy nhiên, ở bệnh nhân ho đờm mạn, nên thử giảm sữa để theo dõi cải thiện.

4.4. Rượu bia và cà phê

- Rượu bia làm giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ nhiễm trùng hô hấp.

- Cà phê lợi tiểu, có thể gây mất nước nếu dùng quá nhiều, làm đờm đặc lại.

5. Lời khuyên bổ sung để giảm đờm

- Bỏ thuốc lá: yếu tố quan trọng nhất để cải thiện ho đờm.

- Hạn chế tiếp xúc bụi, khói, hóa chất nghề nghiệp.

- Tập thở cơ hoành, yoga hô hấp để cải thiện thông khí phổi.

- Vận động thường xuyên giúp tăng cường lưu thông máu và đào thải chất nhầy.

6. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu ho đờm kéo dài trên 3 tuần, kèm theo:

- Đờm xanh, vàng, có máu.

- Khó thở, khò khè nặng.

- Đau tức ngực, sụt cân, sốt kéo dài.

Đây có thể là dấu hiệu của viêm phế quản mạn, COPD, lao phổi hoặc ung thư phổi – cần được thăm khám và điều trị kịp thời.

7. Giải pháp hỗ trợ từ thảo dược

Bên cạnh chế độ ăn uống, nhiều nghiên cứu cho thấy các dược liệu truyền thống có tác dụng long đờm, giảm viêm và hỗ trợ thông thoáng đường thở. TPBVSK Thông Phế Phúc Hưng là sự kết hợp của Tô tử, Ngũ vị tử, Tỳ bà diệp, Bối mẫu, Cam thảo… giúp hỗ trợ long đờm, giảm ho khò khè, cải thiện chất lượng hô hấp an toàn cho người ho đờm mạn tính.

8. Kết luận

Chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc giảm tiết đờm, hỗ trợ bảo vệ phổi và cải thiện triệu chứng ho, khò khè. Việc kết hợp dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh, tránh khói thuốc và khói bụi cùng với sự hỗ trợ từ các thảo dược truyền thống sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt hơn tình trạng ho đờm mạn tính và nâng cao chất lượng cuộc sống.