Trong dân gian có câu: “Trời có ba báu vật  là nhật nguyệt tinh, người có ba báu vật là tinh khí thần.” Theo Y học cổ truyền, “Tinh” là vật chất cơ bản cấu thành cơ thể, là nền tảng cho sự vận hành công năng của tạng phủ, kinh lạc, đồng thời là gốc rễ của hoạt động sinh mệnh. Trong đó, Thận tinh được coi là nguồn gốc của tinh, là tiên thiên chi tinh, quyết định hình thái, sự hưng suy và tuổi thọ của con người.

- Người có thận tinh sung túc thường thể hiện: cơ thể dẻo dai, khỏe mạnh, tinh thần minh mẫn, phân tích tốt, trí nhớ tốt, phản ứng nhanh nhạy.

- Người thận tinh hư hao có thể xuất hiện: tứ chi vô lực, dễ mệt mỏi, giảm trí nhớ, tóc bạc sớm, đau lưng mỏi gối, di tinh, sớm già yếu.

1. Khái luận về tinh - khí - thần và vai trò của thận

Trong Y học cổ truyền, con người được duy trì bởi ba yếu tố trọng yếu: Tinh - Khí - Thần. Trong đó:

- Tinh: căn bản vật chất để duy trì sự sống, là cơ sở hình thành khí và thần.

- Khí: động lực cho hoạt động sinh lý, vận hành tạng phủ.

- Thần: biểu hiện ra ngoài của tinh khí sung mãn, chi phối tinh thần, ý chí, tư duy.

Thận được coi là “Tiên thiên chi bản”, tàng chứa nguyên tinh, chủ sinh trưởng – phát dục – sinh dục, đồng thời quan hệ mật thiết với cốt tủy, huyết mạch và não.

- Người thận tinh sung túc: thể lực dẻo dai, trí tuệ minh mẫn, tinh thần sung mãn.

- Người thận hư, dương khí bất túc: mệt mỏi, di tinh, giảm trí nhớ, tóc bạc sớm, lưng gối đau mỏi, suy giảm sinh lý.

Trong bối cảnh đó, Sâm Nhung Bổ Thận P/H được nghiên cứu và bào chế dựa trên phương pháp luận của Đông y cổ truyền, kết hợp tinh hoa từ nhiều vị thuốc bổ khí, bổ huyết, ích tinh, kiện tỳ, dưỡng tâm - tạo thành bài thuốc bổ toàn diện cho người thận hư, khí huyết bất túc.

Sâm nhung bổ thận P/H của Đông dược Phúc Hưng được bào chế dạng viên hoàn mềm - dạng bào chế truyền thống của thuốc y học cổ truyền. 

2. Thành phần phương thuốc

Sâm Nhung Bổ Thận P/H gồm nhiều vị thuốc quý, được sắp xếp theo phép Quân - Thần - Tá - Sứ, bảo đảm chặt chẽ về mặt lý luận:

- Quân dược - Trọng tâm ôn thận, ích tinh, bổ khí huyết:

+ Thục địa: đại bổ huyết, ích âm, sinh tủy, đi vào can thận, là chủ dược bồi tinh huyết.

+ Đảng sâm: bổ nguyên khí, kiện tỳ phế, sinh tân dịch, tăng sức đề kháng.

+ Nhung hươu, Cao ban long: ôn thận tráng dương, bổ tinh huyết, ích tủy cốt, chủ trị dương hư, tinh huyết suy tổn.

- Thần dược - Phối hợp bổ thận, kiện tỳ, ích tinh:

+ Ba kích, Nhục thung dung, Thỏ ty tử, Câu kỷ tử, Hà thủ ô đỏ: bổ thận dương, dưỡng tinh huyết, ích can thận, mạnh gân cốt, trị di tinh, đau lưng gối.

+ Hoài sơn, Liên nhục, Bách hợp, Bạch truật, Bạch linh, Cam thảo: kiện tỳ ích khí, an thần, sáp tinh chỉ tả, giúp tiêu hóa hấp thu tốt, điều hòa tác dụng của thuốc bổ.\

- Tá dược - Hoạt huyết, thông kinh, bổ can thận:

+ Đương quy, Xuyên khung: bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, hành khí, giúp dưỡng huyết mà không trệ.

+ Đỗ trọng, Tục đoạn, Cẩu tích, Trạch tả: bổ can thận, mạnh gân cốt, lợi thủy, trừ thấp.

+ Viễn chí: dưỡng tâm an thần, ích trí, hóa đàm khai khiếu, hỗ trợ cải thiện mất ngủ, hay quên.

- Sứ dược - Điều hòa, tăng hiệu quả:

+ Mật ong: vừa làm chất dính hoàn, vừa bổ trung, nhuận phế, điều hòa chư dược.

3. Công năng - chủ trị

Công năng:

- Bổ khí huyết, ích thận tinh, kiện tỳ vị.

- Ôn dương, dưỡng âm, mạnh gân cốt, ích trí an thần.

Chủ trị:

- Thận hư (cả âm dương lưỡng hư, tinh huyết bất túc).

- Triệu chứng: cơ thể mệt mỏi, khí lực suy giảm, di tinh hoặc liệt dương, lưng gối đau mỏi, hoa mắt chóng mặt, ngủ kém, hay quên, ăn uống kém tiêu, tiểu tiện bất thường.

- Thích hợp cho: người trung niên, cao tuổi, người suy nhược sau bệnh lâu ngày, sinh lý suy giảm, phụ nữ khí huyết hư tổn.

4. Phân tích lý luận

- “Bổ khí huyết dĩ ích tinh”: Đảng sâm, Thục địa, Đương quy, Xuyên khung → khí huyết sung túc, tinh mới đầy đủ.

- “Ôn dương, bổ thận, ích tinh”: Nhung hươu, Cao ban long, Ba kích, Thỏ ty tử, Nhục thung dung, Câu kỷ tử → dưỡng thận dương, bổ tinh huyết, mạnh gân cốt, trợ dương khí sinh hóa.

- “Kiện tỳ vị, phòng nê trệ”: Hoài sơn, Liên nhục, Bạch linh, Bạch truật, Cam thảo → kiện tỳ, hóa thấp, điều hòa vị khí, phòng ngừa thuốc bổ nê trệ gây đầy trướng.

- “Hoạt huyết dưỡng tâm, ích trí an thần”: Đương quy, Xuyên khung, Viễn chí, Bách hợp → dưỡng huyết an thần, cải thiện tâm phiền, mất ngủ, hay quên.

- “Điều hòa chư dược, thông kinh lạc”: Mật ong nhuận phế kiện tỳ, làm chất dẫn.

5. Ứng dụng dưỡng sinh phối hợp

Để phát huy hiệu quả tối đa, cần kết hợp:

- Điều dưỡng sinh hoạt: ngủ đủ giấc, đặc biệt là giờ Tý (23h–1h) và giờ Ngọ (11h–13h).

- Ăn uống: hạn chế đồ lạnh, tăng cường thực phẩm ôn ấm, bổ khí huyết như thịt dê, gà ác, hạt sen, ý dĩ.

- Luyện tập: khí công, dưỡng sinh, thái cực quyền, yoga → kiện thận, cố tinh, an thần.

Sâm Nhung Bổ Thận P/H là bài thuốc tổng hợp mang tính toàn diện:

- Vừa bổ khí huyết, kiện tỳ vị,

- Vừa ích tinh huyết, ôn thận tráng dương,

- Lại có thêm tác dụng dưỡng tâm, an thần, ích trí.

Đây là phương thuốc phù hợp cho các chứng thận hư, khí huyết lưỡng hư, tinh huyết bất túc, nhất là ở người suy nhược, lão hóa sớm, suy giảm sinh lực. Bài thuốc không chỉ có ý nghĩa trị liệu mà còn mang giá trị dưỡng sinh lâu dài, góp phần cố bản bồi nguyên, kéo dài tuổi thọ, phục hồi nguyên khí, đúng với tinh thần “dưỡng sinh học” của Y học cổ truyền.

BS YHCT Phạm Thu Hằng