Thận trong y học cổ truyền: Gốc rễ của sự sống và sinh khí

Trong y học cổ truyền, “thận” không chỉ là cơ quan bài tiết như trong y học hiện đại, mà là nơi tàng chứa tinh khí tiên thiên, là căn nguyên của sự sống, là “gốc rễ của ngũ tạng lục phủ”. Cổ nhân ví thận như “mệnh môn chi hỏa”, nơi phát ra dương khí nuôi toàn thân, là nơi chứa đựng âm dịch duy trì sự cân bằng sinh học cơ thể.

Thận chủ tàng tinh, sinh tủy, chủ cốt, thông nhĩ, khai khiếu ra tai, ảnh hưởng đến xương, tủy, tóc, tai, và khả năng sinh dục. Từ đó, sự suy yếu của thận không chỉ biểu hiện qua bệnh lý sinh dục mà còn liên quan đến rất nhiều biểu hiện toàn thân.

Những người có biểu hiện thận khí, thận âm hoặc thận tinh hư thường mắc các chứng sau:

- Lưng gối mỏi, đi lại yếu

- Tóc bạc sớm, mắt mờ, tai ù

- Sinh lý yếu, di tinh, mộng tinh, hiếm muộn

- Mất ngủ, trí nhớ kém, tinh thần suy nhược

- Gầy yếu, ăn uống kém, hồi phục chậm sau bệnh

Khi thận suy yếu, các tạng phủ liên đới như tâm, tỳ, can cũng dần suy theo. Do đó, bổ thận không chỉ là bổ cho sinh lý mà là bổ toàn thân, giúp phục hồi gốc rễ sinh mệnh con người.

Quy Lộc Nhị Tiên Cao: Cổ phương đại bổ nguyên khí, tinh huyết, âm dương

Trong kho tàng phương tễ học Đông y, Quy Lộc Nhị Tiên Cao là một trong những phương thuốc điển hình mang tư tưởng bổ thận toàn diện, kết hợp hài hòa giữa bổ tinh - dưỡng huyết - tráng dương - sinh tủy.

Phương thuốc xuất hiện từ sách cổ 《医便》 (Y Tiện), và đã được các danh y như Ngô Cúc Thông đời Thanh kế thừa và vận dụng trong điều trị các chứng suy nhược lâu ngày, liệt dương, di tinh, mỏi lưng, gối yếu, mắt mờ, hồi phục sau bệnh nặng hoặc sinh lý suy.

Thành phần kinh điển của phương thuốc gồm:

- Cao ban long (Lộc giác giao): Thuốc đại bổ dương khí, bổ huyết, mạnh gân xương, ích tinh

- Cao quy bản (Quy bản giao): Thuốc bổ âm trấn dương, tư âm bổ tủy, an thần dưỡng huyết

- Câu kỷ tử: Dưỡng can thận, bổ tinh huyết, cải thiện thị lực

- Nhân sâm: Đại bổ nguyên khí, kiện tỳ sinh hóa khí huyết, tăng sức đề kháng

Bốn vị thuốc hợp thành một thể thống nhất, tương hỗ và bổ sung lẫn nhau: Nhân sâm bổ khí là nguồn lực để sinh tinh huyết; Lộc giác giao và Câu kỷ tử bổ tinh huyết làm nền cho sự sống; Quy bản giao tư âm dưỡng tủy, trấn tĩnh can dương. Từ đó, bài thuốc trở thành một phương hoàn chỉnh, dưỡng khí huyết - bổ tinh tủy - điều hòa âm dương.

Chỉ định lâm sàng:

- Người thận tinh bất túc: yếu sinh lý, liệt dương, di tinh

- Phụ nữ hiếm muộn, kinh nguyệt không đều do tinh huyết suy

- Người gầy yếu, mất ngủ, mắt mờ, rụng tóc

- Người cao tuổi, hồi phục chậm sau bệnh dài ngày

Bài thuốc này được xếp vào loại “thuần bổ vô tả” - nghĩa là chỉ bổ chứ không tả. Vì vậy, đối với những trường hợp người bệnh có thực nhiệt, thấp trệ, khí trệ, tiêu hóa kém thì cần phối thêm thuốc kiện tỳ - hóa thấp - thanh trọc, để tránh bổ mà gây trệ, sinh nhiệt.

Tư tưởng “bổ mà không trệ” - vì sao cổ phương cần gia giảm để phù hợp thực tế

Cổ nhân từng cảnh báo: “Thuốc bổ là thuốc quý, nhưng nếu dùng sai người, sai thời, sẽ phản tác dụng.” Điều này đặc biệt đúng với các phương đại bổ như Quy Lộc Nhị Tiên Cao. Người có tỳ vị yếu, hay đầy bụng, ăn uống khó tiêu, lưỡi rêu dày, thích nằm không muốn nói… nếu dùng bài này nguyên phương có thể sinh ra tình trạng:

- Cảm giác đầy trướng, khó chịu sau uống

- Sinh nhiệt: nóng trong, mọc mụn, bứt rứt

- Không hấp thu hết dược lực, gây lãng phí

Do đó, trong thực hành lâm sàng hiện đại, việc kế thừa bài thuốc cổ cần phải có sự gia giảm và điều hòa, phù hợp thể trạng, cơ địa và nhu cầu của người bệnh hiện đại.

Chính từ nhu cầu này, những chế phẩm Đông y hiện đại như Sâm Nhung Bổ Thận P/H đã ra đời, tiếp nối tinh thần cổ phương nhưng được cải tiến về thành phần, dạng bào chế, tính an toàn và hiệu quả lâm sàng.

Sâm Nhung Bổ Thận P/H: Kế thừa và phát triển Quy Lộc Nhị Tiên Cao trong thời đại mới

Sâm Nhung Bổ Thận P/H là một trong những sản phẩm được xây dựng dựa trên tư tưởng phối phương của Quy Lộc Nhị Tiên Cao, với nền tảng là bổ thận tinh, dưỡng nguyên khí, sinh tủy ích huyết. Tuy nhiên, sản phẩm đã được gia giảm thêm những vị thuốc kiện tỳ, hóa thấp, an thần, nhằm nâng cao hiệu quả hấp thu, giảm nguy cơ gây trệ, phù hợp với thể chất người Việt hiện đại.

Thành phần gồm 23 vị thuốc quý, có thể chia theo nhóm công năng như sau:

- Bổ thận tinh - nguyên khí: Cao ban long, Nhung hươu, Nhân sâm, Đảng sâm, Nhục thung dung, Thỏ ty tử

- Tư âm - bổ huyết - dưỡng tủy: Thục địa, Hà thủ ô đỏ, Đương quy, Xuyên khung, Bách hợp

- Tráng dương - mạnh gân cốt: Câu kỷ tử, Ba kích, Đỗ trọng, Cẩu tích, Tục đoạn

- Kiện tỳ - tiêu thấp - điều khí: Hoài sơn, Bạch truật, Trạch tả, Bạch linh, Cam thảo, Liên nhục

- Dưỡng tâm - an thần - ích trí: Viễn chí

Điều đặc biệt trong sản phẩm này chính là việc bổ sung hệ thống kiện tỳ hóa thấp đầy đủ, giúp cho các vị thuốc đại bổ trong bài được hấp thu tốt, đồng thời ngăn sinh trệ khí - tránh tình trạng “bổ mà không tiêu, tiêu mà không hấp”.

Sản phẩm được bào chế theo dạng cao lỏng pha mật ong, không cần sắc, dễ hấp thu, thích hợp với người cao tuổi, người bệnh mạn tính, người bận rộn.

Liên kết học thuật giữa Quy Lộc Nhị Tiên Cao và Sâm Nhung Bổ Thận P/H

Kết luận: Dưỡng thận là dưỡng mệnh - Gìn giữ tinh hoa cổ phương, hiện đại hóa trong ứng dụng